ثبت اثر و قوانين حمايتي و فوايد آن
فصل يكم – تعاريف
ماده ۱٫ از نظر اين قانون به مؤلف و مصنف و هنرمند« پديدآورنده» و به آنچه از راه دانش يا هنر و يا ابتكار آنان پديد مي آيد، بدون در نظر گرفتن طريقه يا روشي كه در بيان و يا ظهور و يا ايجاد آن به كار رفته «اثر» اطلاق مي شود.
ماده ۲٫اثرهاي مورد حمايت اين قانون به شرح زير است:
۱٫ كتاب و رساله و جزوه و نمايشنامه و هر نوشته ديگر علمي و فني و ادبي و هنري.
۲٫ شعر وترانه و سرود وتصنيف كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد.
۳٫ اثر سمعي و بصري به منظور اجرا در حصنه هاي نمايش يا پرده سينما يا پخش از راديو يا تلويزيون كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد.
۴٫ اثر موسيقي كه به هر ترتيب و روش نوشته يا ضبط يا نشر شده باشد.
۵٫ نقاشي و تصوير و طرح و نقش و نقشه جغرافيايي ابتكاري و نوشته ها و خط تزييني و هر گونه اثر تزييني و اثر تجسمي كه به هر طريق و روش به صورت ساده يا تركيبي به وجود آمده باشد.
۶٫ هر گونه پيكره ( مجسمه).
۷٫ اثر معماري از قبيل طرح و نقشه ساختمان.
۸٫ اثر عكاسي كه با روش ابتكاري و ابداع پديد آمده باشد.
۹٫ اثر ابتكاري مربوط به هنرهاي دستي يا صنعتي و نقشه قالي و گليم.
۱۰٫ اثر ابتكاري كه بر پايه فرهنگ عامه ( فولكلور) يا ميراث فرهنگي و هنر ملي پديد آمده باشد.
۱۱٫ اثر فني كه جنبه ابداع و ابتكار داشته باشد.
۱۲٫ هر گونه اثر مبتكران ديگر كه از تركيب چند اثر از اثرهاي نامبرده در اين فصل پديد آمده باشد.
فصل دوم
ماده ۳٫ حقوق پديدآورنده ثبت اثر شامل حق انحصاري نشر و پخش و عرضه و اجراي اثر و حقوق بهره برداري مادي و معنوي از نام و اثر اوست.
ماده ۴٫ حقوق معنوي پديدآورنده ثبت اثر محدود به زمان و مكان نيست و غير قابل انتقال است.
ماده ۵٫ پديدآورنده اثرهاي مورد حمايت اين قانون مي تواند استفاده از حقوق مادي خود را در كليه موارد از جمله موارد زير به غير واگذر كند:
۱٫ تهيه فيلم هاي سينمايي و تلويزيوني و مانند آن.
۲٫ نمايش صحنه اي و تاتر و باله و نمايش هاي ديگر.
۳٫ ضبط تصويري يا صوتي اثر بر روي صفحه يا نوار يا هر وسيله ديگر.
۴٫ پخش از راديو و تلويزيون و وسايل ديگر.
۵٫ ترجمه و نشر و تكثير و عرضه اثر از راه چاپ و نقاشي و عكاسي و گراور و كليشه و قالب ريزي و مانند آن.
۶٫ استفاده از اثر در كارهاي علمي و ادبي و صنعتي و هنري و تبليغاتي.
۷٫ به كار بردن اثر در فراهم كردن يا پديد آوردن اثرهاي ديگري كه در ماده دوم اين قانون درج شده است.
ماده ۶٫ اثري كه با همكاري دو يا چند پديدآورنده به وجود آمده باشد و كار يكايك آنان جدا و متمايز نباشد، اثر مشترك ناميده مي شود و حقوق ناشي از آن حق مشاع پديدآورندگان است.
ماده ۷٫ نقل از اثرهايي كه انتشار يافته است و استناد به آنها به مقاصد ادبي و علمي و فني و آموزشي و تربيتي و به صورت انتقاد و تقريظ با ذكر ماخذ در حدود متعارف مجاز است.
تبصره- ذكر مأخذ در مورد جزوه هايي كه براي تدريس در موسسات آموزشي توسط معلمان آنها تهيه و تكثير مي شود الزامي نيست، مشروط بر اينكه جنبه انتفاعي نداشته باشد.
ماده۸٫ كتابخانه هاي عمومي و مؤسسات جمع آوري نشريات و مؤسسات علمي و آموزشي كه به صورت غير انتفاعي اداره مي شوند مي توانند طبق آيين نامه اي كه به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد از اثرهاي مورد حمايت اين قانون از راه عكسبرداري يا طرق مشابه آن به ميزان مورد نياز و متناسب با فعاليت خود نسخه برداري كنند.
ماده ۹٫ وزارت اطلاعات مي تواند آثاري را كه قبل از تصويب اين قانون پخش كرده و يا انتشار داده است، پس از تصويب اين قانون نيز كماكان مورد استفاده قرار دهد.
ماده ۱۰٫ وزارت آموزش و پرورش مي تواند كتاب هاي درسي را كه قبل از تصويب اين قانون به موجب قانون كتاب هاي درسي چاپ و منتشر كرده است، كماكان مورد استفاده قرار دهد.
ماده ۱۱٫ نسخه برداري از اثرهاي مورد حمايت اين قانون، مذكور در بند ۱ از ماده ۲ و ضبط برنامه هاي راديويي و تلويزيوني، فقط در صورتي كه براي استفاده شخصي و غير انتفاعي باشد مجاز است.
فصل سوم
ماده ۱۲٫ مدت استفاده از حقوق مادي پديدآورنده موضوع اين قانون كه به موجب وصايت يا وراثت منتقل مي شود، از تاريخ مرگ پديد آورنده سي سال است و اگر وراثي وجود نداشته باشد يا بر اثر وصايت به كسي منتقل نشده باشد، براي همان مدت به منظور استفاده عمومي در اختيار وزارت فرهنگ و هنر قرار خواهد گرفت.
تبصره – مدت اثر مشترك موضوع ماده ۶ اين قانون سي سال بعد از فوت آخرين پديد آورنده خواهد بود.
ماده ۱۳٫ حقوق مادي اثرهايي كه در نتيجه سفارش پديد مي آيد تا سي سال از تاريخ پديد آمدن اثر متعلق به سفارش دهنده است مگر آنكه براي مدت كمتر يا ترتيب محدودتري توافق شده باشد.
تبصره- پاداش و جايزه نقدي و امتيازاتي كه در مسابقات علمي هنري و ادبي تعلق مي گيرد، متعلق به پديدآورنده خواهد بود.
ماده ۱۴٫ انتقال گيرنده حق پديدآورنده مي تواند تا سي سال پس از واگذاري از اين حق استفاده كند مگر اينكه براي مدت كمتر توافق شده باشد.
ماده ۱۵٫ در مورد مواد ۱۳ و ۱۴ پس از انقضاي مدت هاي مندرج در آن مواد، استفاده از حق مذكور در صورت حيات پديدآورنده، متعلق به خود و در غير اين صورت تابع ترتيب مقرر در ماده ۱۲ خواهد بود.
ماده ۱۶٫ در موارد زير حقوق مادي پديدآورنده از تاريخ نشر يا عرضه به مدت سي سال مورد حمايت اين قانون خواهد بود:
۱٫اثرهاي سينمايي يا عكاسي.
۲٫هر گاه اثر متعلق به شخص حقوقي باشد يا حق استفاده از آن به شخص حقوقي واگذار شده باشد.
ماده ۱۷٫ نام و عنوان و نشانه ويژه اي كه معرف اثر است از حمايت اين قانون برخوردار خواهد بود و هيچكس نمي تواند آنها را براي اثر ديگري از همان نوع يا مانند آن به ترتيبي كه القاي شبهه كند بكار برد.
ماده ۱۸٫ انتقال گيرنده و ناشر و كساني كه طبق اين قانون اجازه استفاده يا استناد يا اقتباس از اثري را به منظور انتفاع دارند، بايد نام پديد آورنده را با عنوان و نشانه ويژه معرف اثر، همراه اثر يا روي نسخه اصلي يا نسخه هاي چاپي يا تكثير شده به روش معمول و متداول اعلام و درج نمايند، مگر اينكه پديدآورنده به ترتيب ديگري موافقت كرده باشد.
ماده ۱۹٫ هرگونه تغيير يا تحريف در اثرهاي مورد حمايت اين قانون و نشر آن بدون اجازه پديدآورنده ممنوع است.
ماده ۲۰٫ چاپخانه ها و بنگاه هاي ضبط صوت و كارگاه ها و اشخاصي كه به چاپ يا نشر يا پخش و يا ضبط و يا تكثير اثرهاي مورد حمايت اين قانون مي پردازند، بايد شماره دفعات چاپ و تعداد نسخه كتاب يا ضبط يا ضبط يا تكثير يا پخش يا انتشار و شماره مسلسل روي صفحه موسيقي و صدا را بر تمام نسخه هايي كه پخش مي شود با ذكر تاريخ و نام چاپخانه يا بنگاه و كارگاه مربوط بر حسب مورد درج نمايند.
ماده ۲۱٫ پديدآورندگان مي توانند اثر و نام و عنوان و نشانه ويژه اثر خود را در مراكزي كه وزارت فرهنگ و هنر باتعيين نوع آثار آگهي مي نمايد، به ثبت برسانند.
آيين نامه چگونگي و ترتيب انجام يافتن تشريفات ثبت و همچنين مرجع پذيرفتن درخواست ثبت در جلسه مورخ ۴/۱۰/۱۳۵۰ بنا به پيشنهاد شماره ۶۸۴/۱۳۰۵۵۳۳ مورخ ۲۰/۹/۱۳۵۰ وزارت فرهنگ به تصويب هيأت وزيران رسيده است.
ماده ۲۲٫ حقوق مادي پديدآورنده موقعي از حمايت اين قانون برخوردار خواهد بود كه اثر براي نخستين بار در ايران چاپ يا پخش يا نشر يا اجرا شده باشد و قبلا در هيچ كشوري چاپ يا نشر پخش و يا اجرا نشده باشد.
فصل چهارم
ماده ۲۳٫ هر كس تمام يا قسمتي از اثر ديگري را كه مورد حمايت اين قانون است به نام خود يا به نام پديد آورنده، بدون اجازه او و يا عالماً عامداً به نام شخص ديگري غير از پديد آورنده نشر يا پخش يا عرضه كند، به حبس تأديبي از شش ماه تا سه سال محكوم خواهد شد.
ماده ۲۴٫ هر كس بدون اجازه ترجمه ديگري را به نام خود يا ديگري چاپ و پخش و نشر كند، به حبس تأديبي از سه ماه تا يكسال محكوم خواهد شد.
ماده ۲۵٫ متخلفين از مواد ۱۷-۱۸- ۱۹- ۲۰ اين قانون به حبس تأديبي از سه ماه تا يك سال محكوم خواهند شد.
ماده ۲۶٫ نسبت به متخلفان از مواد ۱۷- ۱۸- ۱۹- ۲۰ اين قانون در مواردي كه به سبب سپري شدن مدت حق پديد آورنده استفاده از اثر با رعايت مقررات اين قانون براي همگان آزاد است. وزارت فرهنگ و هنر عنوان شاكي خصوصي را خواهد داشت.
ماده ۲۷٫ شاكي خصوصي مي تواند از دادگاه صادر كننده حكم نهايي درخواست كند كه مفاد حكم در يكي از روزنامه ها به انتخاب و هزينه او آگهي شود.
ماده ۲۸٫ هر گاه متخلف از اين قانون شخص حقوقي باشد، علاوه بر تعقيب جزايي شخص حقيقي مسئول جرم، ناشي از تصميم او باشد، خسارت شاكي خصوصي از اموال شخص حقوقي جبران خواهد شد و در صورتي كه اموال شخص حقوقي به تنهايي تكافو نكند ما به التفاوت از اموال مرتكب جرم جبران مي شود.
ماده ۲۹٫ مراجع قضايي مي توانند ضمن رسيدگي به شكايت شاكي خصوصي از اموال شخص حقوقي جبران خواهد شد و درصـورتي كه اموال شخص حقوقي به تنهايي تكافـو نكند ما به التفاوت از اموال مرتكب جرم جبران مي شود.
ماده ۳۰٫ اثـرهايي كه پيش از تصـويب اين قانـون پديد آمده از حمايت اين قانـون برخوردار است. اشخاصي كه بدون اجازه از اثرهاي ديگران تا تاريخ تصويب اين قانون استفاده يا بهره برداري كرده اند حق نشر يا اجرا يا پخش يا تكثير يا ارائه مجدد يا فروش آن آثار را ندارند مگر با اجازه پـديدآورنـده يا
قائم مقام او با رعايت اين قانون.
متخلفين از حكم اين ماده و همچنين كساني كه براي فرار از كيفر به تاريخ مقدم بر تصويب اين قانون اثر را به چاپ رسانند يا ضبط يا تكثير يا از آن بهره برداري كنند، به كيفر مقرر در ماده ۲۳ محكوم خواهند شد.
دعاوي و شكاياتي كه قبل از تصويب اين قانون در مراجع قضايي مطرح شده، به اعتبار خود باقي است.
ماده۳۱٫ تعقيب بزه هاي مذكور در اين قانون با شكايت شاكي خصوصي شروع و با گذشت او موقوف مي شود.
ماده ۳۲٫ مواد ۲۴۵ و ۲۴۶ و ۲۴۷ و ۲۴۸ قانون مجازات عمومي ملغي است.
ماده ۳۳٫ آيين نامه هاي اجرايي اين قانون از طرف وزارت فرهنگ و هنر و وزارت دادگستري و وزارت اطلاعات تهيه و به تصويب هيأت وزيران خواهد رسيد.
قانون فوق مشتمل بر سي و سه ماده و سه تبصره، پس از تصويب مجلس سنا در تاريخ روز دوشنبه سوم آذر ماه ۱۳۴۸ در جلسه روز پنج شنبه يازدهم دي ماه يك هزار و سيصد و چهل و هشت شمسي، به تصويب مجلس شوراي ملي رسيد.
منبع : سازمان اسناد و كتابخانه ملي